Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği hakkında bilgi notu
A. Gündem
Global olarak yaşadığımız Covid-19 salgın hastalığı nedeniyle yurtdışından hammadde tedarik edilmemesi, siparişlerin iptal edilmesi ve hastalığın yayılmasını önleme gibi sebeplerle üretimin bir süre durma ihtimali bulunuyor. Bu ışıkta kısa çalışma hakkındaki hukuki bilgilendirmelerimizi paylaşıyoruz:
B. Kısa Çalışma
- Kısa çalışma, üç ayı geçmemek üzere; işyerinde uygulanan çalışma süresinin, işyerinin tamamında veya bir bölümünde geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılmasını veya süreklilik koşulu aranmaksızın en az dört hafta süreyle faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması olarak tanımlanır.
- 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun ek 2. maddesinde, genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya işyerinde faaliyetin tamamen ya da kısmen geçici olarak durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere kısa çalışma yapılabileceği öngörülür.
- 30.04.2011 tarih ve 27920 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kısa Çalışma Ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik hükümleri uyarınca zorlayıcı sebep, işverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine olanak bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumları ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumları ifade eder.
B.1 İŞKUR’a başvuru
4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na göre sigortalı sayılan kişileri hizmet sözleşmesine tabi olarak çalıştıran işverenin, kısa çalışma talebini nedenlerini de sunarak İŞKUR ile İş Sözleşmesi tarafı sendikaya bir yazı ile bildirmesi gerekiyor. İşveren bu bildirimde,
- Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerin iş yerine etkilerini ve zorlayıcı sebebini
- İş yerinin unvanını, adresini, Toplu İş Sözleşmesi tarafı sendikayı ve sosyal güvenlik iş yeri sicil numarasını
- Varsa iddialarını kanıtlayacak somut belgeleri belirtmek zorundadır.
İŞKUR’un yapacağı inceleme ile kısa çalışma yaptırılacak işçilere ilişkin bilgiler işveren tarafından kurumun belirlediği formatta hazırlanıp elektronik ve yazılı ortamda kurum yetkilisine teslim edilir.
Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel krizin varlığı, işçi ve işveren sendikaları konfederasyonlarının iddia etmesi ya da bu yönde kuvvetli emarenin bulunması halinde, kurum yönetim kurulu bu durumu karara bağlar. Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle bağdaşmadığı halde, nakit darlığı, ödeme güçlüğü, pazar daralması ve stok artışı gibi sebeplere dayalı olarak yapıldığı tespit edilen başvurular reddedilir.
İŞKUR kısa çalışmayı kabul ederse İşsizlik Sigortası Fonu işçilere kısa çalışma ödeneği ve işçilerin genel sağlık sigorta primlerini de öder. Ancak işçinin kısa çalışma ödeneği hakkını kazanması için, hizmet akdinin feshi hariç işsizlik sigortasını hak etme koşullarını yerine getirmelidir. İşçilerin kısa çalışma ödeneğini alabilmesi için,
- İŞKUR’un işverenin kısa çalışma talebini uygun bulması
- İşçinin kısa çalışmanın başladığı tarihte 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun 50. maddesine göre çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanması (Kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olanlarda son üç yıl içinde en az 600 gün süreyle işsizlik sigortası primi ödenmiş olanlar)
- Kısa çalışmaya katılacaklar listesinde işçinin bilgilerinin bulunması gerekir.
B.2. Kısa Çalışma Ödeneği
- Günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son on iki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde 60’ıdır. Kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde 150’sini geçemez.
- Kısa çalışma ödeneği, işyerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde, çalışılmayan süreler için aylık olarak hesaplanır. Kısa çalışmanın günlük, haftalık veya aylık çalışma süresi içerisinde yapılacağı zaman aralığını, işveren, iş yerinin gelenekleri ve işin niteliğini dikkate alarak belirler.
- Kısa çalışma yapan işçinin çalışılmayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerine ilişkin ücret ve kısa çalışma ödeneği miktarını işveren ve kurum, kısa çalışma yapılan süreyle orantılı olarak öder.
- Kısa çalışma ödeneği nafaka borçları dışında haciz veya başkasına devir veya temlik edilemez.
- İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi yüzünden yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.
- Kısa çalışma ödeneğinden yararlananlara ait sigorta primlerinin aktarılması ve sağlık hizmetlerinin sunulmasına ilişkin işlemler 5510 sayılı kanunun esaslarına göre yürütülür. Kısa çalışma ödeneği olarak yapılan ödemeler başlangıçta belirlenen işsizlik ödeneği süresinden düşülür.
- Zorlayıcı sebeplerle kısa çalışma yapılırsa ödemeler 4857 sayılı kanunun 24. maddesinin 3 numaralı bendinde ve 40. maddesinde öngörülen bir haftalık süreden sonra başlar. Bu maddede yer alan kısa çalışma ödeneğinin süresini altı aya kadar uzatmaya ve işsizlik ödeneğinden mahsup edilip edilmeyeceğini Cumhurbaşkanı belirler.
- 2020 için aylık kısa çalışma miktarları şöyledir:
| Kazanç tutarları | Son 12 aylık prime esas kazançların aylık ortalaması | Hesaplanan Kısa Çalışma Ödeneği miktarı | Damga Vergisi | Ödenecek Kısa Çalışma Ödeneği miktarı |
| Son 12 ay asgari ücretle çalışan | 2.943,00 TL | 1.765,80 TL | 13,40 TL | 1.752,40 TL |
| Son 12 ay 4.000 TL ile çalışan | 4.000,00 TL | 2.400,00 TL | 18,22 TL | 2.381,78 TL |
| Son 12 ay 8.000 TL ile çalışan | 8.000,00 TL | 4.414,50 TL | 33,51 TL | 4.380,99 TL |
Hesaplanan Kısa Çalışma Ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının %150’sini geçemeyeceği için ödenecek aylık Kısa Çalışma Ödeneği miktarı bu şekilde hesaplanmıştır. 2020 yılında brüt asgari ücret 2.943,00 TL’dir.
B.3. Kısa Çalışma Ödeneği’nin kesilmesi
İşveren kısa çalışma uygulaması devam ederken normal faaliyetine başlamaya karar verirse kuruma, toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasına ve işçilere altı iş günü önce yazılı olarak bildirmek zorundadır. Belirttiği tarih itibarıyla kısa çalışma sona erer. Geç bildirimler yüzünden oluşan ödemeler yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir. Kısa çalışma ödeneği alanların işe girmesi, yaşlılık aylığı almaya başlaması, silah altına alınması, bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden ayrılması hallerinde ya da geçici iş göremezlik ödeneği almaları durumunda, geçici iş göremezlik ödeneğindeki sağlık raporunun başladığı tarihte kısa çalışma ödeneği kesilir.
C. Sonuç ve değerlendirme
Salgın hastalık nedeniyle üretimin durması durumunda zorlayıcı sebepler gerçekleşmiş oluyor. Bunu nedenle eğer iş yerinizde yukarıda ayrıntılarıyla belirttiğimiz şartların mevcut olması halinde, mevcutsa sendikaya da bildirimde bulunmak şartıyla, İŞKUR’a kısa çalışma talebiyle başvuruda bulunabilirsiniz.